Beyin quruluşunun və funksiyalarının cinsiyyətə bağlı dəyişikliklər göstərdiyi, xüsusilə son illərdə sıx araşdırmaların mövzusu olmuşdur. Çünki beyin morfologiyasında və fiziologiyasındakı bu fərqliliklər həm qadın-kişi davranışlarında əhəmiyyətli fərqlilikləri meydana gətirməkdə, həm də xüsusilə psixiatriyada bir çox xəstəliklərin patogenezinde və müalicəsində əhəmiyyətli rola sahib görünməkdədir. Qadın kişi arasındakı bu morfoloji və fizioloji fərqlilikləri aşağıdakı qruplar halında yekunlaşdırmaq mümkündür.
Qadın və Kişi Beynindəki Strukturca Fərqliliklər
Qadın kişi arasında beyin ağırlığı cəhətdən fərqlilik olduğu və kişi beyninin qadınların beynindən təxminən 9 %daha çox volume sahib olduğu bilinməkdədir. MRI ilə sağlam kəslərdə edilən araşdırmada kişilərin qadınlardan 91 ml. daha çox beyin volume və 20 ml. daha çox beyin onurğa iliyi mayesi ehtiva etdikləri göstərilmişdir. Lakin beyin ağırlığını bədən ağrılığına müqayisə etdiyimiz zaman, qadın kişi arasındakı bu fərq ortadan qalxmaqdadır. Kişilərdə sağ korteks daha qalın və interhemisferlik asimmetriyada daha diqqətə çarpandır. Dişilərdə isə nukleus kaudatus daha böyük, digər bir deyimlə kaudat və hipokampus bölgələrinin total beyinə nisbəti dişilərdə daha çoxdur.
Beyin morfologiyasının cinsiyyətlə əlaqəsini şizofreniyalı xəstələrdə araşdıran Nopoulus və arx. 40 qadın-40 kişi şizofreniyalı xəstədə edilən araşdırmada; şizofreniyalı kişilərin ventriküler volümlerinin, normal kişilərin ventriküler volümlerinden əhəmiyyətli ölçüdə geniş olduğunu müəyyən etmişlər. Lakin eyni tapıntı, şizofreniyalılıq qadınlar ilə eyni yaşda sağlam qadınlar müqayisə edildiyi zaman tapılmamışdır. Qadın və kişi beynindəki fərqli morfoloji dəyişikliklər, beyin yaşlanmasında ortaya çıxmaqdadır.
Yaşları 18-80 arasında dəyişən 69 sağlam adamda MRI ilə etdikləri araşdırmada, yaşla beyin volumunun mənfi, beyin onurğalılıq mayesinin müsbət korelasya göstərdiyi və kişilərdəki yaşa bağlı beyin atrofisinin qadınlardan çox olduğunu müəyyən etmişlər. Eyni araşdırmada beyin yaşlanmasının qadınlarda sağ və sol həmisferdə simmetrik inkişaf etdiyi halda, kişilərdə yaşlanmanın asimmetrik olduğu və ən çox atrofi olan bölgənin yaşlı kişilərin sol həmisferi olduğu vurğulanmışdır.
Bu inkişaflara bağlı olaraq da, qadının yaşlılıqdakı mental funsksiyalarının kişilərdən daha az təsirləndiyi və yaşlanmanın kişilərdə sol həmisferik funksiyaları daha çox poza biləcəyi gərçəyi ortaya çıxmışdır. Agartz və arx. nın etdiklər MR ölçümlərində də, 60 yaşdan yuxarı kişilərin beyindəki lateral ventriküler sahəsinin qadınlardan daha geniş və beyninin isə eyni yaş qadınlardan daha atrofik olduğu göstərilmişdir.
Yaşlanan beyində ən böyük atrofinin frontal və temporal yumşaqlarda olduğunu göstərən araşdırmada da, bu iki bölgədəki atrofinin kişilərdə qadınlardan əhəmiyyətli ölçüdə çox olduğu vurğulanmışdır. Nəticədə edilən çox saydakı araşdırmalarda göstərildiyi kimi, kişi beyni qadın beynindən daha sürətli yaşlanmaqdadır.
Cinsiyyət ilə korpus kallosum boyu arasındakı əlaqədə müxtəlif araşdırmalara mövzu olmuşdur. Lakin bu mövzudakı araşdırma ziddiyyətlidir. Bəzi araşdırmalarda korpus kallosum qalınlığı kişilərdə daha çox olduğu göstərildiyi halda, bəzi araşdırmalarda qadın kişi arasında əhəmiyyətli bir fərq müəyyən edilə bilməmişdir. Elster və ark.larının sağ əlini istifadə edən sağlam 60 qadın və 60 kişidə MR ilə etdikləri araşdırmada; korpus kallosumun anteroposterior uzunluğunun kişilərdə, qadınlardan geniş olduğu ölçülmüşdür.
Allen və Gorski də etdikləri araşdırmalarda anterior commissura və massa intermedianın qadın və kişidə fərqliliklərini 100posmortem qadın və kişi beynində araşdırmışlar və qadınların təxmini 53 % daha geniş massa intermedia ya sahib olduqları müəyyən etmişlər.
Beyin Maddələr mübadiləsisi və Cinsiyyət
Beyin, orqanizmdə metabolik aktiv orqanlardan biridir. Ağırlığı bədən ağırlığının 2 %-i olmasına baxmayaraq, bazal şərtlərdə bir dəqiqədə orqanizmin istifadə etdiyi 25 ml 02 in 50 mlini istifadə edər. Dəqiqədə beyinə təxmini 800 ml qan gedir və 77 mg glikoz bir dəqiqədə qandan beyinə keçir və ATPə çevrilərək istifadə edilər. Beynin glikogen anbarı yox deyiləcək qədər azdır. Onun üçün hipoglisemidən ən çox təsirlənən orqanların başında beyin gəlir. Kişi və qadın beynində maddələr mübadiləsi cəhətdən əhəmiyyətli fərqliliklər vardır.
Aparılan araşdırmalarda beyin qan axınının, qadlnlarda daha çox olduğu müıyyən edilmişdir. Mathew və arx. 140 sağlam adamda kişi və qadın beynində sağ hemisfer, sol hemisfer beyin qan axınlarını ölçərək müqayisə ediblər və hər iki hemisferde də qadınların beyin qan axını kişilərin beyin qan axınından əhəmiyyətli ölçüdə yüksək olduğunu tapmışlar (p<0.001). Bu mövzuda 106 sağlam adamda edilən araşdırmada da, frontal sentral, temporal, paryetal, oksipital kortekste beyin qan axını ölçülərək, kişilərin eyni beyin bölgələri ilə müqayisə edilmiş və bütün beyin bölgələrində qadınların beyin qan axınının kişilərdən yüksək olduğu və ən çox fərqin frontal kortekste olduğu müəyyən edilmişdir. Daha sonra edilən çox müxtəlif araşdırmalarda da, həm total həm də regional beyin qan axını, qadınlarda kişilərdən yüksək olduğu vurğulanmışdır.
Niyə qadınların beyin qan axını kişilərdən yüksəkdir?
Bu gün bu sualın cavabını tam olaraq bilməyirik.
Araşdırmaçılar qadınların hematokrit dəyərinin kişilərdən daha az olduğunu və periferik müqavimətin aşağı olduğunu səbəbindən, kompansasyon üçün qadın beyin qan axınının çox olduğunu irəli sürmüşlər. Lakin hematokrit dəyərləri və qan PCO2 dəyərləri bərabərlənən qadın və kişi arasında eyni fərqin davam etməsi, bu fərziyyəsni çürütmüşdür. Digər irəli sürülən bir fikir də, qadın beyninin kişi beynindən 9 % daha kiçik olması, bu səbəbdən beynə çox qan gedərək bu fərqi kompanse edir. Lakin qadın və kişi beyninin bədən ağırlığına nisbəti arasında fərq olmaması bu fikiri də zəiflətmişdir. Burada çox maraqlı olan nöqtə, 38 yaşında qadın və kişinin beyin qan axınları arasındakı fərqin, 58 yaşındakı kişi və qadın arasında da davam etməsidir. Digər bir deyimlə yaşlanma ilə qadın kişi arasındakı beyin qan axını fərqi ortadan qalxmamaqdadır.
Beyin qan axınının yanında, beyin glikoz istifadəsi də qadın beynində kişi beynindən yüksəkdir Baxter və yoldaşlarının, 7 kişi 7 qadın üzərində beyin glikoz istifadəsi ölçdükləri araşdırmada; qadının bütün beyninin glikoz istifadə sürətinin, kişidən % 19 daha çox olduğu göstərilmişdir. Araşdırıcılara görə qadın beyninin glikoz istifadə sürətinin kişidən çox olması ostrojen hormonundan qaynaqlanmaqdadır.
Mensturyal siklusa bağlı olaraq edilən ölçümlərdə astrogen hormonunun səviyyəsinin ən yüksək olduğu dövrdə, qadın beyninin glikoz utilizasyonu ən yüksəkdir. Qadın yaşlandığı zaman bu fərqin ortadan qalxması, bu fərziyyəsna dəstəklər görünməkdədir. Beyin glikoz istifadəsinin dişilərdə çox olduğu təcrübi olaraq da göstərilmişdir. 14C-desoksiglikoz istifadə edilərək siçanların astrus siklusundakı günlərdə ayrı-ayrı beyin glikoz istifadələri ölçülmüş və astrus siklusunun hər pilləsində, dişi siçan beyninin glikoz istifadəsi, kişi beynindən mənalı şəkildə yüksək çıxmışdır.
Cinsiyyət və qan-beyin Baryeri
Beyin qapıllar endotel hüceyrələri, periferik kapliyardan fərqli olaraq bir-birlərinə tight-junction deyilən möhkəm əlaqələrlə bağlanmış və pinositotik fəaliyyətdə, yox deyiləcək qədər azdır. Davamlı bir bazal membran ehtiva edən bu endotel hüceyrələri, qan ilə beyin arasında xüsusi bir baryer meydana gətirərlər. Qan beyin baryeri permeabilitesinin artması, vazogenik beyin şişi inkişafına səbəb olduğu üçün, klinikada əhəmiyyətlidir.
Fizioloji şərtlərdə neyronların homeostasısını təmin edən qan-beyin baryeri hipertansiyon, konvulziyon, iskemi kimi bir çox patoloji şərtdə permeabilitesini artırar (digər bir deyimlə, qan-beyin baryeri yıxılar) və istənməyən nöronal ziyanlar ortaya çıxa bilər. Alzheimer xəstəliyi, şifrozen kimi bir çox psixiatrik pozuqluqların patogenezinde də qan-beyin baryerinin yıxılmasının əhəmiyyətli olduğu vurğulanmışdır. Xüsusilə Alzheimer xəstəliyində neyron ölümündən və nöritik val meydana gəlməsinin artmasından qan-beyin baryerinin yıxılmasının əhəmiyyətli olduğunu göstərən bir çox araşdırma edilmişdir.
Dişi və kişidə qan-beyin baryeri permeabilitesinin fizioloji şərtlərdə fərqli olduğu, siçanlarda edilən araşdırmalarla ortaya qoyulmuşdur. Bu araşdırmaya görə bəzi siçan növlərində, baryer permeabilitesi dişilərdə kişilərdən daha çoxdur. Daha sonra Öztaş və ark.larının etdikləri araşdırmalarda, bu fərqin hipertansiyon, kolvulziyon kimi patoloji şərtlərdə də olduğu təcrübi olaraq göstərilmişdir.
Eyni doza bikukullin ilə yaradılan konvulziyonlarda dişilərdə daha çox qan-beyin baryeri yıxılmaqda və daha çox vazojenik şiş meydana gəlməkdədir. Patoloji şərtlərdə kişilərin qan-beyin baryeri permeabilitesi daha az yıxılmaqdadır. Digər təcrübi araşdırmaların çoxunda olduğu kimi qan-beyin baryeri mövzusundakı araşdırmalar da kişi təcrübə heyvanlarında edilməkdə, dişidəki mensturyal siklusun təcrübələri pozacağı fikiri buna səbəb olmaqdadır.
Halbuki dünya əhalisinin yarısı qadın, yarısı kişi və mensturyal siklusta fizioloji bir hadisə olduğuna görə kişi təcrübə heyvanlarından əldə edilən nəticələndirərə görə, dişiləri şərh etmək bir çox elmi səhvə niyə/səbəb ola bilər. Çünki, qadın və kişi beyni qan-beyin baryeri permeabilitesindeki fərqlilik kimi, bir çox istiqamətdən kişidən fərqlidir. Həm fizioloji, həm də patoloji şərtdə qadın və kişi beyninin fərqli olması müalicə baxımından da əhəmiyyətlidir.
UŞAĞA CİNSİ TƏHSİL İLƏ ƏLAQƏDAR MƏLUMAT VERMƏ
Çoxumuz cinsiyyət və artıma mövzusunda, ana atalarımız tərəfindən kifayət qədər öyrədilməmiş olmamızın ağrısını çəkmişik. Bu səhv tutumu uşaqlarımıza qarşı davam etdirməmiz səhv və gərəksizdir. Bizlər üçün cinsilik və artıma ilə əlaqədar məlumat nə qədər əhəmiyyətli isə, uşaqlar baxımından da o cür lazımlıdır. Kiçik uşaqların cinsiliklə əlaqədar sualları, cinsi duyğular deyil, artıma mövzusudur. Ümumiyyətlə uşaqlar 2-3 yaşlarında ən gec 4 yaşında sual soruşmağa başlayarlar.
Körpələr necə olur?, Mən haradan gəldim? bu sualları gərçəklərə söykənərək uşağınızın yaşını göz önünə götürərək qısaca cavablayın. Uşağınız cinsəllik ilə əlaqədar məlumatları sizdən əldə etsin, məlumatları köçürən siz olun ki cinsiyyət və artıma ilə əlaqədar məlumatları başqaları ilə danışması lazım olduğunu düşünməsin. Müzakirə etməkdən qaçınmayın pis, qadağan, deyə düşünməsin.
Soruşduğu sual nə olursa olsun (cinsəllik artıma) hər şeyi bir dəfədə izah etməyə çalışmayın. Qısaca yalnız soruşulan sualı doğru cavablayın. Ana, ataların çoxu soruşulan suallara heyvanlar, böcəkləri nümunə göstərərlər. Ancaq uşaq bundan təmin olmaz. Onları maraqlandıran gerçək faktlardır. Uşağınız sizə cinsəllik və artıma ilə əlaqədar soruşduğu sual qarşısında bu nə forma bir sual ədası ilə ona baxmayın. Sifətinizi büzdürüb təlaşa qapılmayın təbii olun.
Uşağınızın soruşduğu sualı cavablamanın ən yaxşı yolu bəlkə də döl yatağı içərisində fetüsün nə şəkildə inkişaf etdiyini göstərən şəkil ya da kitablardır. Həm maraqlı gözlər ilə izləyəcək həm də suala cavab alcaq. İrəlidə doğru olaraq cavabladığınız bu məlumatları xatırlayacaq, doğru istifadə edəcək. Uşaqlar ana-atalarından əldə etdikləri məlumatları yoldaşları ilə paylaşarlar, bunda da bir qorxu yoxdur. Ancaq öz cinsi həyatınız ilə əlaqədar məlumatları verməyin. Belə bir sual soruşduğunda bunun sizin üçün xüsusi olduğunu, paylaşmaq istəmədiyinizi qeyd edin. Uşağınız sizi çılpaq geyinərkən, görsə təbii olun çəkinməyin ananın ya da atanın anatomik quruluşunu müşahidələr edər. Bunu xüsusilə etməyin uzun müddət çılpaq gəzməyin. Uşağınız kompleks duyğular içində qala bilər. Çılpaqlığınızın təhrik edici, cinsi istiqamətdən xəbərdarlıqçı bir xüsusiyyətdə olmaması lazım olduğunu unutmayın.
QARŞI CİNSLƏ ƏLAQƏ
Birləşmə, qarşı cinsi əlaqənin döllənməklə nəticələnən tək formasıdır və mədəniyyətimizdə, bu səbəblə hər şeyin üstündə tutulmaqdadır. Keçmişdə kimi dinlər tərəfindən hamiləliklə nəticələnməyən cinsi birləşmələr qəbul görmürdü və bu mövzu üzərində cütlərə ağır bir təzyiq vardı.
CİNSİ HƏRƏKƏT MÜSTƏQİLDİRMİ?
Bu gün insana aid nə varsa ictimailəşmiş; yəni təşkil edilmiş, bəzi qaydalarla məhdudlaşdırılmış vəziyyətdə. Həyat zərurətlərimizdən biri olan cinsi impuls da, dəyişən hər cəmiyyət quruluşunda fərqli tənzimləmələrə tabe qalmaqla birlikdə, hər vaxt ictimainin maraq sahəsi içində olmuşdur.
Zaman içində, qadın kişinin suverenliyi altına girərkən, cinsi hərəkət də, artıma hərəkətindən ayrılaşaraq başlı başına düzənlinişinə sahib bir hərəkət halına gəldi. Zamanın bir dövründə cinsi hərəkətin obyekti olmayan bir çox orqan, bu gün az qala fetişize edilmiş vəziyyətdədir. Yalnız artıma hərəkəti olmaqdan çıxışın göstəricilərindən biri də şübhəsiz doğum idarə üsulları. Tək burada bir nöqtəni, əhəmiyyətli bir nöqtəni atlamamaq lazımdır:
Cinsi hərəkət artıma hərəkəti xaricinə çıxarkən qadın və kişi üçün eyni formasnı götürmədi, iki cins üçün fərqliləşdi. kişinin və qadının fərqliləşən cinsi rolları və əsl olaraq onunla təyin olunan ictimai rollarına uyğun cinsi davranışları inkişaf etdi. Qadının cinsi davranışına bağlı məlumatlar artıq tarixdə görülə bilməz oldu. Qədim Yunanda və Romada oğlanların müəyyən bir yaşa gələnə qədər, daha yaşlı partnyorla birlikdə olduqlarını, sanki onlar tərəfindən "öyrədildiyini" görürük. amma qadınlarla bağlı izah edilənlər bir neçə sözdən ibarətdir. Bu vəziyyət bir çoxlarının Roma və Yunan əkscinsəlliyi deyə bəhs etdiyi şeydir. Ancaq, bu gün üçün "əxlaqi sistemimiz" içində müsbət yer tutmayan əkscinsəlliyin, o zaman əkscinsəllik deyə bir anlayışla ifadələndirilmədiyi, vəziyyətin cəmiyyətin düzənlənişində bir fakt olduğu atlanılmamalıdır.
Dəyişən cəmiyyət strukturlarının araşdırılması davam etdirildiyində cinsi davranış və cinsi rol mövzusundakı dəyişmələri də görmək mümkündür. Orta əsrlər Fransasında, iqtisadi sistemin düzənlənişi, mülkə sahib olanlar arasında yalnız böyük oğlanın rəsmi evlilik etməsinə icazə verirdi. Digər oğlanlar isə qeyri-rəsmi sayılan əlaqələr qurub, bunlardan uşaq sahibi ola bilirdilər. Daha sonradan, Fransa krallarının çoxunun əkscinsəlliyinin, arvadları olmaq və taxta varis buraxmaq şərtiylə qəbul edildiyi görülməkdədir. "əkscinsəlliyin" ictimai hörgüdə funksional bir yeri vardı, şübhəsiz. Amma, bu gün, ailə quruluşunun nüvə ailəyə çevrilməsiylə, ictimai fantastika bunun üzərində yüksələrkən, əkscinsəllik, cəmiyyət xarici və azğınlıq olaraq xarakterizə edilir.
Cinsi rol kimi, cinsi davranışın da mütləq olmadığını, ictimai quruluş və mədəni təcrübəyə görə dəyişdiyini, bütün bioloji təməlinə baxmayaraq "öyrənildiyini" və "öyrədildiyini" izah etməyə çalışarkən, əkscinsəllik üzərindən nümunə edilməsi, başqalarının da olmadığı mənasını verməməli. Bu gün "ensest" dediyimiz şey, "uşaq lezbiyanlığı" dediyimiz şey; hamısı ictimai düzənlənişə, zamana görə məna qazanmaqdadır.
Keçmişdən bu günə... Zamanla dəyişən cinsi davranış qəliblərindən, günə uyğun olanları, uşaqlıqdan etibarən öyrədilməkdədir. Əgər, xüsusi olaraq öyrədilmək istənən bir şey yoxsa, hərəkətin özünün fizikasnı xaricində, bir məhdudlaşdırma, məcbur etmə olmaması gözlənilər. Ancaq, bilirik ki, homoseksuallığın səhv, heteroseksüelliğin doğru; ensestin, uşaq lezbiyanlığının iyrənc, bizim üçün tərifli yaş, irq, din və cinsdən "birini" seçicinin yaxşı; birarvadlılığın doğru, çox yoldaşlılığın səhv olduğu necə olduğunu heç bilmədiyimiz bir şəkildə öyrədilmişdir.
Bir gün gəlib də, necə bildiyimizi özümüzə soruşduğumuzda, bəzi qavrayışlarımız olduğunu və bunların həmişə təsdiqlənmiş olanlar olduğunu görərik. Üzərimizdə xüsusi bir məcbur etmə olmadığını düşünürük. Amma, heteroseksuallıq təbii, birarvadlılıq doğru olaraq göstərildiyində, geri qalanları səhv, təbii olmayan olaraq fərz edilməmişdirmi?
Qadın və Kişi Cinsəlliyi
İnsanların istiqamətləndirilə bilər olmalarını təmin edən vasitələrdən bir dənəsi cinsi hərəkətin sərhədlərinin çəkilməsidir. Kişi və qadın üçün ayrı-ayrı təyin olunmuş cinsi rol və davranışlar, kişilərin qadınlar üzərindəki suverenliyini davam etdirəcək çıxaracaq şəkildə təşkilatlaşmışdır. Bu təşkilatlaşmada qadın cinsəlliyi, kişinin tələbinə cavab verəcək şəkildə təyin olunmuşdur. Fərdin öz başına deyil, özündə mövcud olan və bir ehtiyacı qarşılayan şeylərdən ötəri ictimai ola bildiyi bu günki vəziyyətdə, qadın özünü ortaya qoyaraq deyil (özü ola bilmə şansı, eyni zamanda bu səbəbdən də heç olmadığından) özündə olanı, bədənini ortaya qoyaraq ictimailəşə bilər. Qadın, təyin olunmuş normalara görə "gözəl" olduğu ölçüdə ya da analığı vasitəsilə ictimailəşə bilməkdədir. Bunun xaricində qalan, qadınların cinsiyyətləri müzakirə mövzusu olmaqdadır.
Qadın və kişi cinsiliyinin fərqli tanımlanışı, cinsi rolların, bu səbəbdən ictimai konumlanışın da fərqli olması mənasını verir. Cinsi davranışın təyin olunmuş olan formalarındakı ən kiçik fərqliləşmənin söyüşlərin və lağların mövzusu olması vurğunun cinsi hərəkətin özündən çox, xaricləmə vasitəsilə söykədilən bir ictimai kurumlanışın rəddedilişində olduğunu göstərir.
Cinsi hərəkətin sınırlanışının, hərəkətin özüylə deyil ictimai qurumlanışla təyin olunduğunun təəccüblü nümunələrini yenə əntiq Yunan və Romada tapmaq ola biləcək: qurula biləcək cinsi əlaqəni təyin edən şey tərəflərin kölə ya da yurddaş, qadın ya da kişi, yetkin ya da uşaq olmalarıdır. Burada açar sözlər "aktivlik" və "passivlik"dir. Yurddaş yetkin kişi aktiv olmalıdır; onun passivliyi heç bir şəkildə xoş görülə bilməz. Hələ də aktiv lezbiyanlıq edən qadın alçaqdır, elə ya yetkin yurddaş kişinin roluna soyunmuşdur. Ancaq, yetkin, yurddaş və aktiv kişinin də tanıması lazım olan bəzi ərklər vardı: arvadı, kölələri və aşnasıyla əlaqəyə girə bilər lakin heyvanlarla, tanrılarla və ölülərlə girə bilməzdi. Yenə də bir kölənin ağasıyla əlaqəsi xoş qarşılanmazdı.
Bir başqa əhəmiyyətli göstərici də, Afina qanunlarında, bir oğlana ya da qıza təcavüz edənlər üçün qoyulan cəzaların eyni olması, təzminatın ictimai mövqeyə görə dəyişməsidir.
80-illərdə Türkiyədə qadın hərəkatı, özünü ifadələndirməyə çalışdığından, sosialistlərin də içində olduğu geniş bir seqment tərəfindən, cinsi hərəkətin ümumi hərəkətdən aşağı görülərək ayrılaşdırılmış olmasından faydalanaraq "bunlar cinsi azadlıq istəyirlər" deyə hücuma uğramışdı. Kişinin cinsi roluna istiqamətli təhdidin motivasiya etdiyi bu hücumların gərçəyinin fərqinə varılmadığından "xeyr..." deyə başlayan bir silsilə müdafiə etməklə nə qədər "günahsızanə" istəklər dilə gətirildiyi izah edilməyə çalışılmışdı. Elə ya, qadınların bildikləri (yaşadıqları deyil) əslində yalnız gördükləri cinsi davranış kişininki idi.
Bu cinsi davranışın azadcası da hər önünə gələnlə yatağa girmək ola bilərdi! Belə bir qavrayışın, bir az daha dərinləşərək, cinsi hərəkatın bədənə, əslində bədənə də deyil cinsi orqanlara sadələşdirilməsinə söykəndiyi görülə bilər. Qadın vajinası, bunun nəticəsində, kişi üçün olduğu qədər, qadın üçün də ilişmə vəziyyətinə gəldi. Təcavüzə uğrayan qadınlar üçün fiziki ağrıdan çox, şəxsiyyətlərinin bütündən yox edildiyi duyğusu ağırlıqdadır. Amma, fiziki fərqlilikləri bir tərəfə, kişinin söz atmasıyla, təcavüz etməsi arasında bir fərq yoxdur. Başqa bir çox vəziyyətdə olduğu kimi, bu iki vəziyyətdə də qadınların qüruru tapdalanır, varlıqları yox sayılır.
CİNSİ AZADLIQ
Hər kəs bir şeyləri, üstü örtülü də olsa, bilir, amma danışmaz və təbii ki könül rahatlığıyla yaşaya bilməz. Bunun səbəbi, cinsəlliyin tabu olmasına qarşı, mövzu fərdi səviyyəyə sadələşdirildiyində, xüsusi həyat təməlində düşünüldüyündə, gerçəkdə \'xüsusi\' və \'fərdinin olmaması və mövzunun sanki \'cəmiyyətin ortaq malı olaraq görülməsinin nəticəsində hər kəsin hər kəsə, bu mövzuda danışma haqqını özündə görməsidir.
Cinsəllik və cinsi həyat adama xüsusidir və kəslərin bunu könül rahatlığıyla yaşaya bilmələri lazımdır. Xüsusi həyat, qarışılamaz bir xüsusi sahədir. Cinsi azadlığın və cinsi həyatın da bu sahədə əhəmiyyətli bir yeri vardır. Cinsi azadlıq dediyimizdə, qadınlar baxımından düşünsək, bekarət təzyiqi, birlikdə həyata, əkscinsəllik (homoseksuallıq) və biseksuallığa qarşı ön mühakimə və təzyiqlər, eşqbazlığa qarşı çıxılması kimi mövzular, dərhal ağılımıza gələ biləcək, əhəmiyyətli mövzulardır.
Bekarət təzyiqiylə biz qadınlar çox məhdudlaşdırılar və hətta bəzən də necə deyərlər, boğulurlar. Yuxarıda saydığımız cəmiyyətdəki tabulardan biri bekarətdir. \'Bekarət\'-ə görə dağılan evlənnənlər, namus cinayətləri, döyüşləri cəmiyyətimizdə sıx rast gəlinən hadisələrdir. Ailənin namusu, ailədəki qadınların çiyinlərinə yüklənmişdir. Buna xəyanət etsə, cəzası döyülməkdən başlayıb, ölümə qədər vara bilər. Cəmiyyət də belə qadınlara \'pis\' gözüylə baxar və damğalayar. Bu qadın, onların gözündə artıq \'potensial\' bir \'fahişədir.
Sevindiricidir ki, bu ön mühakiməli səhv tutum, cəmiyyətin xüsusilə təhsil və şüur səviyyəsi yüksək seqmentlərində dəyişməyə və yox olmağa başlamışdır. Bu da yerindədir. Çünki, inkişafla birlikdə, kəslərin xüsusi həyat haqqlarına eşidilən və göstərilən hörmətlinin də artması gözlənilən bir vəziyyətdir.
Hər nə qədər xüsusi həyat, fərdi və cinsi olsa da, eşqbazlıq və birlikdə həyata, cəmiyyətdə tam mənasıyla qəbul görməmiş vəziyyətlərdir. Fərdlərin, istədikləri kəslərlə, istədikləri kimi həyata istək və haqqlarına hörmət edilməz. Halbuki fərdlər, başqalarının haqqlarını tapdalamamaq şərtiylə, azadlıqlarını sonuna qədər istifadə etmə haqqına sahibdirlər. Birlikdə yaşamanın \'zina\' olaraq qəbul edildiyini dərhal hamımız bilirik. Cəza qanunu tərəflərdən birinin evli olması vəziyyətində hərəkəti günah olaraq xarakterizə etmişdir. Bu səbəbdən ötəri də, belə bir ittihamla tutulan qadın və kişi cəzanı qazanarlar edərlər...
Ancaq, hər vaxt olduğu kimi, yenə qadının cəzası daha çoxdur. Qadının zina günahını işləmiş sayılması üçün, bir evdə söz mövzusu kişilə tək başına, \'əlverişsizlik\' şərti axtarılmadan olmuş olması kafi görülərkən, kişinin söz mövzusu qadınla, ayrı bir ev tutaraq birlikdə yaşamış olmasının isbat edilməsi halında bu zina səbəbi olmaqdadır. Biz qadınlar qanunlardakı bu haqsız vəziyyətin xaricində, bir də cəmiyyətin damğalaması ilə cəza görərik. Kişilər isə, cəmiyyətin dəyərlərinə görə, \'əlinin xınasını yandırmışdır\'. Bu vəziyyətdən qürur hissi də ola bilər.
Bu mövzuda qanunlara baxışımız, mövcud olan haqsız tənzimləmələrin yaxşılaşdırılması istiqamətində istəkdə olmaq söz mövzusudur. Ölkəmiz əhalisinin yarısını meydana gətirən biz qadınlar, əgər həqiqətən istəsək, qanunlardakı əskiklik və haqsızlıqların aradan qaldırılmasını təmin edə bilərik...
Bu başlıq altında ələ alacağımız bir başqa mövzu da cinsi seçimlər mövzusunda cəmiyyətdə mövcud olan ön mühakimə və təzyiqlərdir. Bu başlıq altında əkscinsəllik dediyimiz homoseksuallıq və hər iki cinslə də birlikdə olan üçün istifadə etdiyimiz biseksualliq iştirak edir.
Əkscinsəllik deyildiyində, bəzi ətraflardan gələn reaksiyalar, bunun pozğunluq, xəstəlik, anormallıq, doyumsuzluq olduğu istiqamətindədir. Halbuki, adamın öz cinsindən biriylə birlikdə olmaq istəməsi, tamamilə, o adamın cinsi seçkisidir. Ayrıca, son illərdə əkscinsəllik mövzusunda edilən araşdırmalar nəticəsində, cinsəl seçkilər mövzusunda, genlərdən qaynaqlanan təsirlərin varlığı da müdafiə olunmaqdadır. Əkscinsəlliyi, istər fiziki səbəblərdən qaynaqlansın, istəsə adamın azad iradə və duyğuları təsir etsin, nəticədə fərd, nə istədiyi və bunu necə yaşamaq istədiyinə öz qərar verəcək. Heteroseksuallıq (fərdin seçimini qarşı cinsin seçiminə buraxması) sanıldığı kimi \'normal\' deyil, yalnız \'sıx görülən\' bir cinsi seçimdir. Əkscinsəlliyin yanında, biseksuallıq (fərdin seçim etmədən hər iki cinslə də birlikdə olması) da adamın cinsəllik istiqamətində bir seçkisidir. Bu kəslər seçkilərini hər iki cinslə də birlikdə olma istiqamətində etmişlər.
Əkscinsəllik və biseksuallıq mövzularında qarşılaşılan problemlərdə müraciət edilə biləcək hər hansı bir qoruyucu qanun yoxdur. Ancaq, bu mövzularda müraciət edə biləcəyimiz qadın haqqları, insan haqqları və demokratiya ilə əlaqədar işlər görən quruluşlar bu mövzuda bizə köməkçi ola biləcək quruluşlardır. Nümunə olaraq, Helsinki Yurddaşlar Dərnəyi, İnsan Haqqları Dərnəyi, İnsan Haqqları dərnəyi və s.
0 Comments