Əsrlərdən bəri tərifi edilməyə çalışılar. Tək yaçılar, şairlər, elm adamları deyil, bəlkə hər yeni aşiq cüt də özlərincə yeni bir tərif gətirməyə çalışarlar. Bu hər kəs üçün eyni olmadığını, zamana və kəslərə görə dəyişən bir duyğu olduğunu göstərər. Amma yenə də dəyişməyən, universal bir istiqaməti də vardır. Bu, iki insan arasında dərin və qalıcı bir əlaqənin qurulmasıdır.Həyatının bu ya da bu dövründə hər kəsin dadmış olduğu bir duyğudur bu: iki insan baxışarlarının bir-birlərinə çəkildiklərini hiss edərlər. Eşq, təsadüfi və qarşı qoyulmazdır. Aşiq olan insan, aşiq olmağa qərar verdiyi üçün etməz bunu; hətta başlanğıcda çox dərin bir əlaqəyə belə girməyi gözləmirdir .
Eşq, planlanmamış, qeyri-iradi inkişaf edən bir romantik hərəkətdir. Köhnə mifologiyaya görə, aşiq olmaq insanın şüurunu, iradəsini və mühakimə etmə bacarığını təxirə salar: eşq tanrısı oxunu təyin edər və insan iflah olmaz bir sevdaya düşər. Dərhal bütün cəmiyyətlərdə, daha çox kiçik yaşlarda uşaqlara insan həyatının bir məqsədinin də evlənmək, sevmək və sevilmək olduğu öyrədilər. Ətraflarında hər kəs evlilikdən, böyük eşqlərdən, kişi-qadın əlaqələrindən danışmaqdadır. Yetkinlik çağına gəldiklərində uşaqların başları eşq və sevgi haqqında bir yığın şablon düşüncəylə dolmuşdur.
İlk gənclik çağının atəşiylə, daha aşiq olmadan eşq haqqında düşünməyə başlarlar. Bir çox gənc, qarşılaşdıqları vaxt "gərçək eşqi" tanıyıb tanıya bilməyəcəklərini maraqlanarlar. Halbuki belə bir maraq yersizdir, çünki hər kəs öz başına gəldiyində beləsinə bənzərsiz bir duyğunu dərhal seçim edə biləcəkdir. Bununla birlikdə, hədəfini tapa bilmədiyi də olar: insan şiddətli bir aşiq olma arzusu daşıdığı, içini yandırıcı bir sevda duyğusu örtdüyü halda heç cür uyğun bir sevgili tapa bilməz. Heç bir yoldaş namizədi, qarşı cinsdən heç bir kimsə, içindəki qovurucu duyğuya eyni düşmür. Bu vəziyyətdəki insanlar çox vaxt eşqi ideallaşdırarlar; ideal bir sevgili arxasında qaçdıqları üçün, gərçəklə heç cür uzlaşa bilməzlər.
Məşhur filosof Əflatunun "Mərasim" adlı əsərində belə bir əfsanə iştirak edər: insanlar başlanğıcda kürə formasında varlıqlardır və elə bacarıqlı, ağıllı, enerjili və həyat doludurlar ki, tanrılar özlərini təhdid altında hiss edərlər. Bu təhlükədən qorunmaq üçün bu kürə formasındakı insanları ortadan ikiyə bölərlər; insanın başlanğıcdakı bütünlüyü itər, biri dişi biri kişi olmaq üzrə iki dənə yarım varlıq çıxar ortaya. Bundan belə bu varlıqlar yenidən inteqrasiya olunmağa, dişi ilə kişisni birləşdirməyə səylərlər; və bütün enerjilərini də bu inteqrasiya olunma səyində xərcləyib istehlak etdiklərindən ötəri də tanrılar üçün bir təhlükə meydana gətirməkdən çıxarlar.
Bu , eşqlə əlaqədar iki doğrunu dilə gətirməkdədir: birincisi, insanlara bir bütünlük qazandırdığıdır. Eşq, insanları yarımlıqdan qurtararkən, onlara təkkən sahib ola bilməyəcəkləri bir sərhədsizlik və tamamlanmışlıq duyğusu verməkdədir. Amma eyni zamanda, bu inteqrasiya olunma insanların özlərini xərcləmələrinə tükənmələrinə düşməkdədir. Aşiq olan insanlar hər cür ehtiyatı əldən buraxdıqları, sərvəti və başqa sahələrdəki müvəffəqiyyətləri bir tərəfə itələdikləri üçün nəticədə mütləq zərərli çıxmaqdadırlar.
Şübhəsiz, bütün ənənəvi əhvalatlar kimi bunun da izah etdikləri də mütləq olaraq qəbul edilə bilməz. Böyük eşqlər yaşadıqları halda həyatlarının digər sahələrində də məhsuldar ola bilmiş kəslər olduğu kimi, sırf eşqsiz qalmaqdan ötəri sonsuzluğa və müvəffəqiyyətsizliyə məhkum olmuş kəslər də vardır. Bəlkə deyilə biləcək tək şey, aşan elə yüngül və iz buraxmadan keçən bir təcrübə olmadığı, sevdaya düşən adamın hər cür nəticəyə dözmək məcburiyyətində olduğudur.
0 Comments